Peter Visser: schilder van dorpsgezichten en religieuze werken

Door Marten Brascamp en Ita van Dijk
Overgenomen uit Ampt Epe, nr. 242, www.ampt-epe.nl

Ampt Epe heeft in het verleden regelmatig aandacht geschonken aan Peter Visser, schilder van dorpsgezichten op de Oost-Veluwe, in Salland en de Achterhoek. Hij woonde tussen 1855 en 1859 in Oene en heeft onze streek op een heel kenmerkende manier vereeuwigd. Hij maakte echter ook religieuze werken, waarvan er zo nu en dan een opduikt.

De schilderijen van Peter Visser zijn de laatste vijftig jaar regelmatig beschreven, maar nog steeds zijn de vragen over zijn leven en werk niet helemaal beantwoord. Het was lang niet bekend wie hij was en waar hij vandaan kwam. Dat veranderde met onderzoek van Ampt Epe. Van Lohuizen traceerde in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw een deel van zijn werk; Terwel ontdekte uiteindelijk in 1998 wie Peter Visser was. ^{[1, 2]}
Sinds 2014 is de Visser Commissie actief, een groep onderzoekers van de Oost-Veluwe. Die heeft inmiddels meer dan 35 werken opgespoord. ^[3]

Lucas 2, vers 10-14

Petrus Visser, Tekst en afbeeldingen uit Lucas 2.
Drukwerk naar een origineel van Visser.
Visser Commissie

'Lucas 2' dook in 2022 op bij de kringloop van Winterswijk. Het is een groot drukwerk met teksten en afbeeldingen over de geboorte van Christus. De basis van het drukwerk is een origineel van Visser. Onder het werk staat: 'Penne werk door Petrus Visser. Schilder te Oene'.
Dit werk roept meteen de vraag op of de maker ervan, Petrus Visser, dezelfde is als die van de dorpsgezichten. De verwijzing naar het dorp Oene doet het vermoeden, maar het tekenwerk is heel anders, minder naïef en beter in perspectief. Deskundigen denken dat het inderdaad dezelfde kunstenaar kan zijn. Peter Visser was later, na zijn verhuizing uit Oene naar Arnhem, tekenmeester. Ongetwijfeld had hij een tekenopleiding genoten waar verschillende teken- en schildertechnieken werden gedoceerd. Een minder waarschijnlijke mogelijkheid is dat het zijn oudste zoon Petrus is. Die was later ook schilder, maar was pas vijftien jaar toen het gezin nog in Oene woonde. Nader onderzoek moet uitwijzen hoe het precies zit.

Terugkomst uit Egypte

Petrus Visser, Terugkomst van Egypte, ongedateerd.
Particulier bezit.

De 'Terugkomst uit Egypte’ is een origineel ingelijst werk, gebaseerd op Mattheüs 2 vers 19-21. Een engel verschijnt aan Jozef in een droom en zegt dat hij terug moet keren naar het land Israël.
De eigenaar van het werk bewaarde het op zolder tot hij in 2016 een oproep zag aan eigenaren van Vissers werk. Hij denkt dat de afbeelding een ontmoeting verbeeldt met de profeten Simeon en Anna, Het ligt voor de hand dat Visser zijn prent naar een voorbeeld heeft gemaakt, maar dat hebben we tot nu toe nog niet kunnen vinden.
Op de achterkant van het werk staat de tekst uit Mattheüs en 'Penne/werk door Petrus Visser, Schilder te Arnhem’.

Salomons oordeel

Petrus Visser, Salamons oordeel, ongeveer 1865.
Particulier bezit.

Het Salomons oordeel bestaat uit twee afzonderlijke werken. Ze verbeelden de tekst uit 1 Koningen 3, verzen 15-28. Twee vrouwen kijven over de vraag wie de moeder is van een kind. Koning Salomo hoort het aan en komt tot het oordeel: 'Snijd dat levende kind in tweeën, en geef de ene een helft, en de andere een helft.' Op zichzelf is dat geen wijs oordeel, maar het effect ervan bracht wel de oplossing.
Visser heeft het werk nauwkeurig geschilderd naar voorbeeld van een schilderij van Frederic Henri Schopin (1804-1880). Onder het werk staat: 'door Petrus Visser Schilder te Arnhem'.

Onze Vader

Het 'Onze Vader' is de laatste van de vier bekende werken, maar ook meteen de meest raadselachtige. In het Reformatorisch Dagblad van 22 februari 1980 stond de volgende oproep: 'Wij hebben een oud schilderij, dat het Onze Vader afbeeldt. Onderaan staat: pennewerk door Petrus Visser te Oene. Wie was deze Petrus Visser?' Wie Petrus Visser was, weten we inmiddels wel zo goed als zeker, maar het 'Onze Vader' is nog steeds spoorloos. Verschillende oproepen in de laatste tien jaar hebben geen resultaat opgeleverd. Hangt het misschien in Nijbroek? Terwel meldde in 1998 dat daar twee pentekeningen met bijbelse voorstellingen zijn. We kennen de afbeeldingen niet, maar de beschrijving in de krant doet vermoeden dat het drukwerkwerken zijn, zoals 'Lucas 2', waarmee we dit overzicht begonnen.
Hebt u ze aan de muur hangen, neem dan gerust contact op met de Visser Commissie.
Hoe het verder gaat met de speurtocht naar het werk van Peter Visser, kunt u volgen op www.petervisser-schilder.nl

Noten

1. G.S. van Lohuizen, 'P. Visser', Ampt Epe 81, december 1987
2. Terwel, 'Het mysterie P. Visser', Ampt Epe 124, oktober 1998
3. Zie website www.petervisser-schilder.nl