Afmetingen 68 x 47,5 cm, gesigneerd, 1854, particulier bezit.
De Bijvank is een grote boerderij in Nijbroek. Het huidige adres is Middendijk 63.
Peter Visser schilderde de Bijvank in 1854. In het midden van het schilderij is de boerderij afgebeeld met een dwarshuis ervoor. Het voorhuis heeft vier ramen op een rij met daarnaast een voordeur. Dwarshuizen in de IJsselstreek stammen in het algemeen uit het midden van de 19de eeuw. Echter, de plattegrond van het huis uit 1832 doet vermoeden dat de Bijvank toen al een dergelijk dwarshuis had. Misschien is het kort na 1844 vernieuwd.
1
Spieker
Op de rechterhoek van het voorhuis is een landheerskamer of spieker aangebouwd. Die stamt uit de tijd dat het huis in bezit was van rijke Deventer families. Die gebruikten de landheerskamer als zomerverblijf.
De spieker is rond 1880 afgebroken, waarna het voorhuis aan de rechterkant met twee ramen is verbreed. Een gevelsteen herinnert aan de verbouwing uit die tijd.
Kennelijk verschilt de fundering van het nieuwe deel nogal van het oude, want sinds mensenheugenis treedt op de scheiding van de twee een markante verzakking op.
Vervolgens is het voorhuis rond 1920 aan de linkerkant met een raam ingekort en zo ontstond de vorm van het voorhuis zoals dat nu nog bestaat.
2
Hooibergen
Achter de boerderij zijn twee hooibergen en een schuur te zien. Bijzonder zijn de gaten in de zijmuren. Daardoor kwamen licht en lucht naar binnen. De schuur met de gaten staat er nog.
3
Wetering en tuin
Op de voorgrond loopt de Middendijkse wetering, een van de ontwateringssloten van de Nijbroekse polder. De wetering is vol eenden. Daarachter ligt een sierlijke tuin met een pomp en iets dat lijkt op een eendennest.
In de tuin loopt waarschijnlijk Berend Brink met een van zijn kinderen aan de hand. Te oordelen naar de leeftijd van het kind, is het zijn dochter Berendina Lucretia, geboren in 1852. Die trouwde later met Gerrit Johan Eggink, geboren in Laren en veearts in Twello.
Verder lopen er nog een dame, mogelijk zijn vrouw Bartha Gerharda Willemsen, en een jongeman, wellicht een van zijn zoons Evert Jan (1837) of Gerhard Willem (1840).
De gebruikelijke hond op taferelen van de schilder Peter Visser ontbreekt niet.
Geschiedenis
De eerst bekende vermelding van de Bijvank is in 1626, maar vermoedelijk gaat de geschiedenis veel verder terug. Waarschijnlijk werd de Bijvank al gesticht in de ontginningstijd van de Nijbroekse polder. De naam ‘Bijvank’ wijst daar op. Een ‘bijvang’ is een oud woord voor een nieuw gewonnen stuk land. Aangezien Nijbroek is ontgonnen tussen 1328 en 1400, is het aannemelijk dat het huis toen is gesticht.
De Bijvank was lange tijd in bezit van rijke Deventernaren, waaronder de weduwe van Volkert Scherff, schepen van de stad. Ze had drie plaatsen in de kerk van Nijbroek wat er op duidt dat ze jaarlijks langere tijd op de Bijvank verbleef. Voor dat verblijf was tegen de boerderij een zogenaamde landheerskamer of ‘spieker’ gebouwd. Die werd rond 1880 afgebroken.
In 1693 werd de Bijvank gekocht door landbouwer Lubbertus Harmsen van Emst en het huis bleef bijna 200 jaar in zijn familie.
In 1832 was de Bijvank in bezit van Anna Bredenoord, sinds 1820 weduwe van Klaas Doornink van Emst. Toen ze in 1844 overleed vererfde de Bijvank naar een van haar nichtjes, Bartha Gerharda Willemsen. Misschien werd het voorhuis toen vernieuwd, zoals dat het geval was met de boerderij ‘De Brugge’ aan de Zeedijk die uit dezelfde erfenis kwam.
Bartha Gerharda Willemsen was in 1835 getrouwd met Berend Brink en vermoedelijk was het jonge echtpaar meteen bij Anna Bredenoord op de Bijvank ingetrokken. Berend Brink was heemraad in het polderbestuur in Nijbroek en wethouder van Voorst. Na het overlijden van Berend Brink in 1884 vererfde de Bijvank naar zijn zoon Gerhard Willem Brink. Later kwam het in bezit van Johannes Brink en daarna van Johannes’ neef Gerhard Willem Brascamp. Die trok in 1948, direct na zijn huwelijk met Willemina Johanna Makkink, bij Johannes en diens vrouw in. Gerhard Willem Brascamp verkocht het huis in 1988 aan de huidige eigenaar, de familie Karsijns.
De Bijvank is een rijksmonument.
Huidige eigenaar
Hoe komt de 'Bijvank' bij de huidige eigenaar? Het schilderij van de Bijvank is in 1854 vermoedelijk voor de toenmalige bewoners - Berend Brink en Bartha Gerharda Willemsen - gemaakt. Ze hebben het daarna ongetwijfeld aan de muur gehangen. In de loop van de twintigste eeuw maakte het schilderij een uitstapje. De ‘Bijvank’ hing tijdelijk in Maarssen bij Jacob Berend Brink, kleinzoon van Berend Brink. Diens dochter vond op zeker moment dat het schilderij weer terug moest naar Nijbroek. Dat gebeurde in 1975.
Na de verkoop van de Bijvank in 1988 aan de familie Karsijns, verhuisde het schilderij naar Zuuk. Nu hangt het in Oene, lange tijd de woonplaats van de schilder.
Verantwoording
Bronnen
- Kadastrale kaart 1832
- A.W. Scholten, geschiedenis van de boerderij en het boerenbedrijf in de IJselstreken, 1914
- Hans Hermsen, Hoeve Bijvank markeert ‘ontginning’ Nijbroek, Deventer Dagblad, 1988
Tekst
- Marten en Pim Brascamp
- Anneke Buitenkamp
Foto’s
- Gerhard Aberson
- rijksmonumenten.nl
gevonden
spoorloos
in literatuur genoemd
naar Visser gemaakt
(vermoedelijk) namaak
