Afmetingen 70 x 47 cm , gesigneerd, 1854, particulier bezit
De Blankemate is een statige boerderij in het uiterste puntje van de gemeente Voorst. Het huis ligt op de overgang van de oeverwal ten westen van de IJssel naar de Nijbroeker polder.
Geschiedenis
De geschiedenis van de Blankemate gaat ver terug. De oudste gegevens dateren uit het jaar 1409 en zijn te vinden in het archief van het Heilige Geest-Gasthuis te Deventer. Later was het huis in bezit van welgestelde stedelijke families, zoals de familie Jordens uit Deventer. Die gebruikten de boerderij ook als zomerverblijf. Ze verbleven dan in de zogenaamde ‘landheerskamer’ of ‘lanterskamer’ die tegen de boerderij was aangebouwd.
De huidige boerderij is in 1889 gebouwd door Jan Willem Schulting Bredenoord en is een gemeentelijk monument. De familie Bredenoord bezat de Blankemate sinds de 18de eeuw. Nazaten verkochten het uiteindelijk in jaren ’80 van de twintigste eeuw.
1
Landheerskamer
Het schilderij toont de Blankemate zoals het er in 1854 uitzag. Rechts aan het voorhuis is de ‘landheerskamer’ gebouwd. Die werd ook gebruikt als ‘spieker’, een opslagplaats voor graan. De takel bovenaan de gevel getuigt daar van.
2
Rond gebouw
Aan de linkerkant van het voorhuis staat een rond gebouw. Te oordelen naar zijn grootte is het een rosmolen. Daarin liep een paard rond voor het aandrijven van bijvoorbeeld een karnton. In dit geval kan de molen ook zijn aangedreven door een hond. In het huidige gebouw zijn nog sporen in een oude muur te vinden die overeenkomen met het rad van een hondenkarn.
3
Bakoven
Verder naar links staat een bakoven. Die is met de nieuwbouw van 1889 naar binnen gegaan.
4
Leilinden
Voor het huis staan leilinden die in de zomer dienden als zonnescherm. Het frame waaraan horizontaal gebogen takken werden bevestigd, is nog te zien.
5
Wasgoed
Het wasgoed, met daarin wat rode zakdoeken, ligt op de heg.
Zakdoeken waren in die tijd een teken van rijkdom. Het merendeel van de bevolking snoot zijn neus toen nog tussen duim en vinger. Rode zakdoeken waren bedoeld voor doordeweeks, zondags werd een witte gebruikt.
Wasknijpers
Oudewetse wasknijper in een modern jasje
‘Er was hier eens een oude dame op bezoek die het schilderij van Visser zag. Ze herinnerde zich dat haar moeder wel eens verteld had, dat ze in Nijbroek zo rijk waren, want ze hadden daar wasknijpers.’
De wasknijper die we nu kennen, stamt uit 1853. Hij werd uitgevonden in Amerika. Het was een verbetering van een van oudsher bestaand type dat bestond uit een ingekeept stukje wilgen- of essenhout, later ook wel plastic.
6 en 7
Hooi- en graanbergen
Achter de boerderij staan hoge hooi- en graanbergen. Daaruit kunnen we afleiden dat de Blankemate een rijke boerderij was met hoge gras-en graanopbrengsten.
Kleedwagen
We zien er ook nog een zogenaamde ‘kleedwagen’. Daarmee ging de familie op stap wat eveneens duidt op de nodige welvaart.
8
Populieren
Achter het huis ten slotte, staan populieren. Die werden gebruikt als geriefhout, bijvoorbeeld voor het maken van klompen.
Ook zullen er veel wilgen gestaan hebben, voor rijshout in de bakoven en wellicht om de slechte wegen uit die tijd met takken te verharden. De uitdrukking ‘Toen ze nog oaver de wilgekopp’n leepen’ herinnert daar aan.
9
De tuin
De tuin zoals Visser die weergeeft, is eenvoudig van opzet met een beplant pad naar de eigenlijke ‘hof’. Na de nieuwbouw in 1889 veranderde dat. Toen werd een rijke tuin aangelegd in een gemengde stijl: een landschappelijke stijl met heuveltjes, slingerpaden en solitaire bomen, gecombineerd met formele elementen. Schilder Peter Visser heeft de kenmerken van een landschappelijke tuin mooi weergegeven op schilderijen van bijvoorbeeld ‘Landmans Welvaren’ in Oene en de ‘Bijvank’ in Nijbroek.
Het is niet bekend wie de tuin van de Blankemate ontwierp, maar hij gebruikte kenmerkende beplanting uit het assortiment dat toen beschikbaar was: beuk, rode kastanje, treures, esdoorn en dennen. Ook de buxushaag langs de moestuin die al in de jaren ’30 van de vorige eeuw bestond, stamt wellicht uit de beginperiode.
Huis en tuin waren een geheel. In de ruimte voor het huis stonden verspreid bomen en heestergroepen waardoor men uitzicht had naar verschillende kanten. De paden en sierlijke elementen in de tuin zijn in de loop van de 20ste eeuw verdwenen.
In de tuin loopt vermoedelijk eigenaar Aart Beumer Bredenoord met zijn hond. Links zien we ook de hond van de schilder Peter Visser. Die is op veel van zijn werk terug te vinden.
De Blankemate in 2015
Aanbesteding van de Blankemate in 1889,
Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant
Verantwoording
Literatuur
- wiewaswie.nl
- De historie van de landbouw en de hoeven in de IJsselvallei, Stichting IJsselhoeven, 2006
- Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant
- uit grootmoeders tijd: rode zakdoek
- leerwiki.nl
- Arja Nobel, de tuin van de Blankemate
Tekst
- Marten Brascamp en Willemien Hartmans
Foto's
- Gerhard Aberson
gevonden
spoorloos
in literatuur genoemd
naar Visser gemaakt
(vermoedelijk) namaak
